STRONA GŁÓWNA

Jak Uniwersytet Gdański zakłamuje historię

Trudno jest opisać w krótkich słowach ponad tysiącletnią historię Ukrainy, której początki sięgają czasu sprzed panowania dynastii Rurykowiczów i Rusi Kijowskiej. Wybitny ukraiński historyk Iwan Łysiak-Rudnycki datuje początkowy okres dziejów Ukrainy na czas przed ukształtowaniem się Rusi Kijowskiej, między VI do IX w. Historycy wskazują na wielkie znaczenie wpływów normandzkich dla ukształtowania się Rusi Kijowskiej, która w XI w. stanowiła już silne, chrześcijańskie i bardzo rozległe, sięgające od Morza Białego i Bałtyckiego do Morza Czarnego, państwo, z którego wywodzi się historycznie dzisiejsza Ukraina. Bardzo ważnym wydarzeniem w dziejach Rusi było przyjęcie chrztu w obrządku greckim z Bizancjum, przez księcia Włodzimierza Wielkiego.

Począwszy od 1240 r. przez następne 200 lat trwała tzw. era mongolska w dziejach Ukrainy. W tym czasie Ruś Kijowska znajdowała się w okresie rozbicia dzielnicowego. Był to też okres, w którym odpadło od Rusi Księstwo Włodzimiersko-Suzdalskie, które dało początek Wielkiemu Księstwu Moskiewskiemu i dalej Rosji. Księstwa ruskie nie dostały się pod bezpośrednie panowanie Mongołów, jednak podlegały ich zwierzchnictwu i płaciły uciążliwą daninę. W rezultacie tych perturbacji w XIV w. zachodnia i centralna część Rusi zostały poddane zwierzchnictwu Wielkiego Księstwa Litewskiego. Po unii personalnej Królestwa Polskiego z Litwą, Księstwo Halicko-Włodzimierskie weszło częściowo we władanie Korony (Ruś Czerwona), a po części w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego (Wołyń i Podole Kamienieckie). Z kolei po Unii Lubelskiej w 1569 r. wszystkie te ziemie ruskie zostały włączone do Korony, z którą były związane aż do rozbiorów Polski.

Czas, w którym Ruś stanowiła część Rzeczpospolitej Obojga Narodów, odcisnął silne piętno w dziejach Ukrainy. W tym okresie na mocy Unii Brzeskiej z 1596 powstał Kościół unicki (obecnie Kościół greckokatolicki), który w XIX i XX w. odegrał znaczącą rolę w kształtowaniu się nowoczesnej ukraińskiej świadomości narodowej. W okresie tym możne rody ruskie zostały przyjęte do „narodu politycznego” Rzeczpospolitej. W rezultacie tego szlachta ruska, przechodząc do Kościoła unickiego, a następnie rzymskokatolickiego, uległa polonizacji i latynizacji, przez co przyszły naród ukraiński utracił swoje elity na rzecz kultury polskiej. W XIX i XX w. wyższe warstwy musiały się ukształtować na nowo, co m.in. opóźniło proces narodowotwórczy. Bardzo ważne w tym czasie były skierowane przeciw Rzeczpospolitej powstanie Chmielnickiego 1648 r. oraz jego sojusz z Rosją w 1654 r. (ugoda perejasławska), które choć zapewniły Państwu Kozackiemu na jakiś czas autonomię, to jednak w rezultacie wprowadziły Ukrainę w obręb bezpośrednich wpływów rosyjskich.

W efekcie rozbiorów Polski w końcu XVIII w. ziemie ruskie weszły w skład monarchii Habsburgów (Galicja i Bukowina) oraz imperium carów (Ukraina Naddnieprzańska). Mimo tego podziału i konieczności utworzenia nowych elit, na przełomie XIX i XX w. ukształtował się nowoczesny naród ukraiński, który pod koniec I wojny światowej utworzył dwa państwa ukraińskie: Ukraińską Republikę Ludową oraz Zachodnioukraińską Republikę Ludową. W latach 1918 -1919 toczyła się wojna polsko-ukraińska o Lwów i Galicję Wschodnią. W styczniu 1919 r. oba państwa ukraińskie połączyły się, jednak walcząc z armią bolszewicką, wojskami białych oraz z armią polską nie zdołały utrzymać swojej państwowości. Sojusz Piłsudski-Petlura z kwietnia 1920 r. doprowadził do wyparcia bolszewików z Kijowa, jednak po traktacie ryskim z marca 1921 r., zawartym między II Rzeczpospolitą a Rosją Sowiecką, Ukraina Naddnieprzańska została włączona do państwa bolszewickiego, natomiast Galicja, zachodni Wołyń i Podole weszły w skład II Rzeczypospolitej.

Okres międzywojenny i czas II wojny światowej to okres narastania konfliktu polsko-ukraińskiego, którego główną przyczyną było nakładanie się obszarów aspiracji narodowych i niezrealizowany projekt ukraińskiego państwa narodowego. W efekcie konfliktu dwóch nacjonalizmów, represji ze strony państwa polskiego w okresie międzywojennym oraz wydarzeń II wojny światowej, w latach 1943-44 doszło do tragicznej w skutkach antypolskiej akcji OUN-UPA na Wołyniu i w Galicji Wschodniej. Pochłonęła ona, jak szacują historycy polscy i ukraińscy, około 100 tysięcy ofiar po stronie polskiej i około 10 tysięcy po stronie ukraińskiej. Do dziś budzi ona silne emocje, zwłaszcza po stronie polskiej, utrudniając proces pojednania między narodem polskim i ukraińskim.

W latach 1929-1933 na terenie Ukrainy sowieckiej w wyniku zaplanowanej stalinowskiej akcji doszło do Wielkiego Głodu, który pochłonął według różnych szacunków od 5 do 10 milionów ofiar. Na terytorium Ukrainy w czasie II wojny światowej toczyły się ciężkie walki, przechodziły przezeń fronty, doszło do masowych mordów na ludności żydowskiej. Zamieszkały przez Ukraińców obszar II Rzeczpospolitej znalazł się pod okupacją sowiecką (1939-1941) i niemiecką (1941-1944). Następnie zaś w wyniku decyzji konferencji jałtańskiej dawne ziemie II Rzeczpospolitej (Galicja Wschodnia, zachodni Wołyń i Podole) weszły w skład Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej. W 1947 r. władze Polski Ludowej, prawdopodobnie ze wsparciem sowieckim, przeprowadziły masową deportację, połączoną z represjami, Ukraińców, Bojków, Łemków i Dolinian z terenów południowo-wschodniej Polski na tzw. Ziemie Odzyskane. Tylko części przesiedlonym udało się po 1956 r. powrócić w rodzinne strony, większość z ich potomków mieszka nadal na terenie północnej i północno-zachodniej Polski.

W 1991 r. Ukraińska Socjalistyczna Republika Sowiecka przestała istnieć, Ukraina ogłosiła niepodległość, Polska była pierwszym państwem, które uznało ten akt. Od tego czasu trwa proces pojednania polsko-ukraińskiego, który mimo okresów trudnych i sporów o historię postępuje, czego dowody mamy w ostatnich dniach.

W chwilach trudnych dla Ukrainy, w czasie pomarańczowej rewolucji w 2004 r. oraz Rewolucji Godności w 2013/14 r. społeczeństwo polskie i polskie elity polityczne udzielały wsparcia proeuropejskim i demokratycznym dążeniom narodu ukraińskiego.

W Polsce mieszka i pracuje tysiące Ukraińców. Polacy i Ukraińcy potrafili zaakceptować trudną historię i myślą o przyszłości. Nawiązane więzi rodzinne, przyjacielskie i zawodowe, wzajemne zrozumienie i współodczuwanie tworzą przestrzeń współpracy i partnerstwa.

Ze zdumieniem przeczytałem Państwa (jeśli się nie mylę?) artykuł zawierający  moim zdaniem  nieprawdziwe informacje na temat dziejów  Ukrainy i jej rzekomo 1000 letniej historii. Tekst pochodzi wprawdzie sprzed kilku lat, ale natknąłem się na niego przypadkiem dopiero teraz.

"O historii i dziejach Ukrainy przypomina nam dr hab. Magdalena Nowak, prof. UG z Zakładu Historii Najnowszej Polski, Instytutu Historii z Wydziału Historycznego UG."

Ukraina-ponad 1000 lat historii
https://ug.edu.pl/news/pl/2830/ukraina-ponad-1000-lat-historii

Owszem dzisiejsi Ukraińcy mają prawo czerpać z dziedzictwa dawnej Rusi  ale nie można jej utożsamiać z Ukrainą gdyż oba te pojęcia  nie pokrywały się ze sobą ani w czasie ani w przestrzeni, nie mogą więc być traktowane równorzędnie. Nigdzie w dawnych latopisach ruskich nie znajdziemy jakiejkolwiek wzmianki o Ukrainie  jako o konkretnym państwie, podobnie próżno szukać jej na najdawniejszych mapach. A już powoływanie się na I.Rudnyćkiego i jego tezę o początkowym  okresie  dziejów Ukrainy określonym na  czasy  rzekomo między VI a IX w. to wierutny fałsz.  

Podobnie nieprawdą  jest twierdzenie,  że Ruś Kijowska obejmowała  obszar sięgający od Morza Białego i Bałtyckiego do Morza Czarnego.

Tymczasem biorąc pod uwagę  okres od  Włodzimierza Wielkiego (koniec X wieku) do najazdów tatarskich z pierwszej połowy XIII wieku, można wykazać na  podstawie źródeł obejmujących między innymi kronikę "Nestora", pierwszą kronikę nowogrodzką, kronikę  kijowską (XII w) i kronikę halicko-wołyńską (XIII w ), że pod względem geograficzno-politycznym  "Ruś" oznaczała  wówczas jedynie ziemie kijowską, perejasławską i czernihowską natomiast nie obejmowała ona Halicza, Wołynia , Smoleńska, Połocka, Nowogrodu Wielkiego, Smoleńska, Rostowa, Suzdala . W kronikach można często spotkać wiadomości jak to poszczególni Rurykowicze czy ich dygnitarze jadą z różnych księstw na "Ruś" lub do tych ziem z "Rusi". Pozwala to ustalić następujące fakty:

Halicz i Wołyń nie są "Rusią"

"Jarosław zaś zebrawszy Ruś i Waregów i Słowian poszedł przeciw Bolesławowi i Światopełkowi i przyszedł ku Wołyniowi"

1145 r. 

"...cała ziemia ruska idzie na Halicz".

1152 r. 

"Izjasław .. poszedł na Halicz biorąc ze sobą lepszych (wybitniejszych) Kijowian i całą ruską drużynę".

1189 r. 

"Światosław zaś oddawał Halicz Rurykowi a chciał dla siebie zatrzymać całą ziemię ruską."

1193 r.

"Światosław zaś wysłał posłów do Ruryka (do Owrucza na Wołyniu) i rzekł do niego  - Teraz zaś chodź na Ruś ze wszystkimi swoimi wojskami."

1202 r. 

" Roman zgromadziwszy wojska halickie i włodzimierskie najechał ziemię ruską".

1206 r. 

"Haliczanie zaś , zobaczywszy , że król (węgierski) odchodzi przelękli się wojsk ruskich , ponieważ mogły do nich znowu powrócić".

1231 r. 

"Daniło (halicki) opanował gród Toczersk , część ziemi ruskiej".

Gdy nie puszczono kupców z Halicza i Przemyśla -  "nie było soli w całej ziemi ruskiej." 

Wielki Nowogród nie jest "Rusią"

1132 r.

"Tegoż roku poszedł (z Nowogrodu) Wsiewołod na Ruś do Perejasławia."

1167 r.

"Nowogrodzianie posłali  na Ruś do Mścisława (księcia kijowskiego) po (jego) syna."

1180 r. 

"Posłali Nowogrodzianie na Ruś do Światosława po jego syna i przywiedli Włodzimierza do Nowogrodu".

Tak więc kroniki z tego okresu pozwalają stwierdzić, że "Rusią"  w znaczeniu geograficznym  była ziemia kijowska wraz z perejasławską i czernihowską. Halicz i  Wołyń, Smoleńsk i Połock, Murom i Riazań, Rostów, Suzdal i Włodzimierz nad Klaźmą , Wielki Nowogród ani siebie nie uważały, ani ich nie uważano za "Ruś". Co więcej terminu tego używano we wskazanym wyżej sensie bez żadnych dodatkowych wyjaśnień, ponieważ to pojęcie  było dla wszystkich jasne i zrozumiałe. Pojęcie "Rusi" było  w owym okresie czasu używane  w odniesieniu do ziemi kijowskiej rozumianej także  jako pewien organizm polityczno-państwowy. Kronikarz "Nestor" niejednokrotnie wymienia liczne plemiona Finów i Bałtów "które płacą trybut Rusi" tzn. państwu kijowskiemu. Gdy w r. 981 Włodzimierz Wielki opanował Przemyśl, Czerwień i inne grody, kronikarz dodaje "które do dziś dnia są pod Rusią". W 984  tenże książę zwyciężył Radymiczów, którzy "płacą dań Rusi, powóz wiozą i do dziś dnia." Tak więc podkreślając zależność owych ziem od "Rusi", wyrażającą się w płaceniu danin, "Nestor" automatycznie przeciwstawia te  tereny "Rusi" i podkreśla, że "Rusią" one nie były.

Bardzo często autorzy ukraińscy  opisując wydarzenia dotyczące okresu IX-XIV wieku nieustannie używają terminu "Ukraina" dla oznaczenia rozległego terytorium południowo-wschodniej Europy, a ludność tego kraju nazywają "narodem ukraińskim". Jednak analizując dawne teksty źródłowe można stwierdzić, że  wówczas w  języku słowiańskim ukraina oznaczała jedynie ziemię pograniczną, kresową, poszczególnych państw. Stąd i Kijów, i Polska, i Halicz, i Psków, i Połock, i Moskwa, i inne księstwa miały swoją ukrainę, czyli że był to rzeczownik pospolity, nie zaś własny. W tym kontekście ukraina to jak podaje Zygmunt Gloger:  "każda ziemia na kraju czyli na krańcu, u granicy, u kraju państwa położona." Termin  ukraina, jeśli chodzi o część południową wschodniej Europy , po XIII wieku na długo znika ze źródeł. Imieniem własnym staje się dopiero na przełomie XVI—XVII stulecia; oznaczać będzie wtedy jedynie województwa kijowskie, bracławskie, czernihowskie, które to ziemie w XVII wieku stanowiły kresy państwa polsko-litewskiego. Jednak nawet wtedy nazwa "Ukraina" nie stała się urzędową a jedynie nazwą o charakterze topograficzno-geograficznym i nie oznaczała  nic więcej jak tylko część ziem ówczesnej Rzeczypospolitej jak Mazowsze czy Pokucie.  Tak więc wbrew temu co nieraz twierdzi ukraińska propaganda, historycznie ani Podole, ani Wołyń, ani ziemia halicko-lwowska, ani tym bardziej przemyska  nigdy mianem Ukrainy nie były objęte.  Przyjmując za punkt wyjścia trafny pogląd sformułowany przez D.Doroszenkę (Narys istoriji Ukrajiny - 1932 r.)  o tym, że - "rozstrzygające znaczenie dla nazwania tak lub inaczej jakiegoś narodu musi mieć to jak on sam siebie nazywa i jak chce być nazywany", oraz analizując żródła historyczne  można stwierdzić, że aż do przełomu XVI-XVII stulecia  nie istniała Ukraina jako imię własne czy pojęcie geograficzne  i nie istniał  naród ukraiński. Naród ten uformował się w czasach daleko późniejszych. Ponadto faktem jest, że żadna część  ludności obrządku wschodniego zamieszkała na omawianych terenach nigdy, przez cały ciąg dziejów (aż do  XX w.) nie nazywała siebie, ani nie była określana przez sąsiadów mianem  ukraińskiej. Źródła uważają ją stale za Ruś, albo określają nazwami grodów (Haliczanie, Włodzimiercy itp.).  Określenie "naród ukraiński"  zostało po raz pierwszy wprowadzone  do historiografii  dopiero na przełomie XIX i XX wieku  przez ukraińskiego historyka, wolnomularza, polityka i "wychowańca rosyjskiej szkoły antypolskiej" M.Hruszewskiego. Wbrew prawdzie historycznej a wyłącznie ze względów  politycznych  ujął on w jedną całość historyczną rozproszone i różnorodne dzieje tej grupy ludów słowiańskich, które zostały podbite przez  Rurykowiczów  i nazwał obszary środkowego Podnieprza, Wołynia, Podola i halickiego Podkarpacia „Ukrainą", zaś różnorodne ludy je zamieszkujące  — „narodem ukraińskim" . Jak  zauważał  w 1922 r.  Franciszek Rawita-Gawroński: "Znikła już z prasy prastara Ruś, a zjawiła się hałaśliwa i niespokojna, jakaś neokozacka „Ukraina", jako nomenklatura agitacyjna."   Podobnie pisał dr Ludwik Kolankowski w "Świecie słowiańskim" w 1908 r:  "Terminologię „ukraiński", „naród ukraiński" zamiast naród „ruski", uważamy za bardzo niefortunną. Brzmi ona nieco kompromitująco, jest bowiem rodzajem zrezygnowania z wielkiej przeszłości ruskiego państwa, pewnem zacieśnieniem tradycyi historycznej i nieodpowiada poczuciu istotnemu szerokich mas ludowych."  Nie oznacza to, że dzisiejszym Ukraińcom odmawia się prawa do jakiejkolwiek części politycznego czy kulturalnego dziedzictwa dawnej Rusi. Oznacza jedynie to, że należy posługiwac się terminami współczesnymi danej epoce i nie przenosić dzisiejszych pojęć na czasy, kiedy te pojęcia nie istniały, lub kiedy zawierały treść odmienną od dzisiejszej.

W artykule mowa jest też o represjach państwa polskiego wobec ludności ukraińskiej w okresie międzywojennym , ale nie ma ani słowa o ich przyczynach - a była to terrorystyczna i sabotażowa działalność pod kierownictwem UWO i OUN  i to na bardzo dużą skalę - polecam pracę dr Lucyny Kulińskiej na ten temat: /Działalność terrorystyczna i sabotażowa nacjonalistycznych organizacji ukraińskich w Polsce w latach 1922-1939, Kraków 2009/ . Podobnie dużym zakłamaniem jest pisanie o  jakimś polsko - ukraińskim "konflikcie dwóch nacjonalizmów"  zamiast o  zaplanowanym i przeprowadzonym  ukraińskim ludobójstwie na  polskim narodzie podczas II WS i zaraz po jej zakończeniu i to ludobójstwie okrutnym z zastosowaniem najwymyślniejszych tortur.  Nota bene wśród ukraińskich ofiar tego "konfliktu" większość stanowiły  ofiary OUN-UPA. Ludobójstwo to w było następstwem realizacji w praktyce planu pozbycia się Polaków z arbitralnie ustalonych przez ukraińskich przywódców granic, a to z kolei wynikało z pielęgnowanej przez pokolenia nienawiści. Jeszcze w wieku XIX pod zaborem austriackim „Zoria Hałyćkaja" zachęcała do wytępienia „polskich panów", pouczała chłopów, jakich narzędzi mają używać do walki - pali, drągów, toporów i siekier. Dnia 31 lipca 1848 r. na posiedzeniu unickiej Rady Świętojurskiej we Lwowie użyto po raz pierwszy jakże popularnego później hasła: Lachy za San.  Z takim bagażem Ukraińcy weszli w przełomowy dla dziejów tej części Europy Środkowej okres wojen światowych. Idea eksterminacji Polaków oraz wyrzucenia pozostałej przy życiu ludności z reszty ziem „Wielkiej Ukrainy" była bardzo popularna wśród ukraińskich elit politycznych już w pierwszej połowie XX w. Po raz pierwszy pojawiła się w publicystyce politycznej działacza nacjonalistycznego Mykoły Michnowśkiego, który zapowiedział, że rozpoczyna się aktualnie piąty akt wielkiej historycznej tragedii zwanej „walką narodów". Jest to walka „narodów zniewolonych" przeciw „narodom gnębicielom". Jego zdaniem tylko „jednoplemienne państwo" jest w stanie zagwarantować rozwój duchowy i materialny dobrobyt. Autor podkreślał: „jako ostatni wchodzimy na historyczną arenę i albo zwyciężymy, albo zginiemy". Tę deklarację naśladowali później działacze OUN. Ostatnie słowa przenikniętego ksenofobią manifestu  zawierają groźby, które stały się politycznym credo dla przyszłych pokoleń nacjonalistów: „Niechaj tchórze i odstępcy idą, jak dotąd szli do obozu naszych wrogów, nie ma dla nich miejsca wśród nas i my ogłaszamy ich zdrajcami ojczyzny. Ten, kto na Ukrainie nie z nami, ten przeciwko nam. Ukraina dla Ukraińców i dopóki choć jeden wróg cudzoziemiec zostanie na naszym terytorium, nie mamy prawa złożyć. Najbardziej znaczącą rolę w propagowaniu nienawiści odegrał czołowy ideolog nacjonalizmu ukraińskiego Dmytro Doncow.  Dwa lata po zakończeniu II wojny światowej były nacjonalista Mychajło Demkowicz-Dobrianśkyj określił Doncowa jako „człowieka, który wyzwolił zwierzę w Ukraińcu" i „uświęcił amoralność w walce politycznej". Ogłoszona w roku 1926 przez Doncowa w pracy Nacjonalizm doktryna nacjonalizmu ukraińskiego wywarła potężny wpływ na kształtowanie się postaw młodych Ukraińców zamieszkujących Małopolskę Wschodnią. Doncow był przez nich uznawany niemal za proroka. Jego stosunek do religii, do świata wartości absolutnych był wrogi. W to miejsce wprowadził tezę o amoralności w nacjonalizmie jako głównej zasadzie swej ideologii.  Jest faktem, że najbardziej bezwzględni przywódcy nacjonalizmu ukraińskiego Bandera i Szuchewycz wychowali się na pracach Doncowa, ba, traktowali je niemal jak biblię.

W artykule napisano także o przesiedleniach ludności ukraińskiej i łemkowskiej dokonanych po II WS ale znowu nie wspomniano ani słowem o przyczynach. Przecież ludność ta stanowiła zaplecze dla  terrorystycznej  działalności OUN-UPA , która dążyła do oderwania od państwa polskiego części południowo-wschodniego terytorium. Najlepiej sformułowaną oceną przyczyny przeprowadzenia operacji „Wisła”, polegającej na przesiedleniu ukraińskiej i łemkowskiej ludności na tereny północne i zachodnie Polski powojennej, jest opinia działacza OUN Bandery i jednocześnie uczestnika działań OUN-UPA w Przemyskiem, po wojnie ukraińskiego nacjonalistycznego historyka w Stanach Zjednoczonych – L. Szankowśkiego, który napisał:

„Zbrojna walka UPA oraz podziemia OUN w Przemyskiem, jak też na całej Zacurzońskiej Ukrainie, została powstrzymana nie dlatego, że była taka lub inna przewaga sił zbrojnych wroga. Została ona powstrzymana dlatego, że zabrakło szerokich mas, które tę walkę popierały i w ten lub inny sposób brały w niej udział. Gdy wysiedlono z Zacurzonia prawie wszystkich Ukraińców, jednych do ZSRR, innych na północne i zachodnie ziemie Polski, oddziały UPA oraz podziemie OUN nie mogły nadal egzystować, musiały one porzucić to terytorium”.  

W Polsce powojennej, prócz ukraińskiej, istniała też pokaźna białoruska mniejszość narodowa. Wobec niej władze polskie nie podjęły działań analogicznych do operacji „Wisła”, albowiem w ramach tej mniejszości nie działał terrorystyczny ruch zbrojny skierowany na oderwanie od państwa polskiego określonych terenów. Władze polskie nie stosowały wobec Białorusinów przymusu w trakcie wymiany ludności z Białoruską SRR, nie dokonały przesiedleń Białorusinów z ich miejsc zamieszkania. Podsumowując:  gdyby nie istnienie i działania OUN-UPA, nie byłoby przymusu w trakcie wymiany ludności i nie byłoby operacji „Wisła”. W związku z powyższym należy również pamiętać, że takie wzory demokracji zachodniej, jak Stany Zjednoczone i Kanada, po przystąpieniu Japonii do drugiej wojny światowej po stronie koalicji hitlerowskiej, dokonały osadzenia wszystkich Japończyków w obozach odosobnienia i pozbawiły ich majątku, w tym nieruchomości, których nigdy japońskim obywatelom Kanady i Stanów Zjednoczonych nie zwrócono.

O skali problemu związanego z ciągłym zagrożeniem ludności cywilnej świadczy liczba zniszczonych i zdewastowanych przez OUN-UPA wsi. W powiecie jarosławskim zniszczono 5612 zabudowań, w lubaczowskim – 7470, w sanockim – 8260, w leskim – 2565, a w gorlickim – 3452.  Dane te świadczą o braku skutecznego wsparcia ze strony państwowego aparatu bezpieczeństwa i wojska ludności cywilnej, która niejednokrotnie była pozostawiona sama sobie.  Kolejnym przykładem może być tu powiat przemyski, gdzie od 3 września do 12 listopada 1945 roku UPA spaliła 60 wsi z 4592 zabudowaniami. Na peryferiach  Przemyśla pod gołym niebem koczowało blisko 8000 pogorzelców.

W sprawie palenia i rabowania wsi polskich w powiatach: przemyskim, jarosławskim i sanockim przez Ukraińców z interwencją  do ministra obrony narodowej 25 czerwca 1946 roku wystąpił biskup przemyski obrządku łacińskiego Franciszek Barda. Zwracał on uwagę na wypadki, które rozgrywają się w ziemi przemyskiej, jarosławskiej i sanockiej. Od szeregu miesięcy palą się wsie, ludność traci mienie, dach nad głową, a tu i ówdzie życie. Dotychczasowe próby obronne nie zlokalizowały napaści ukraińskich, bo bandy systematycznie idą naprzód i szerzą dzieło zniszczenia konsekwentnie. Wzmaga się nędza tysięcy Polaków, którzy słusznie spodziewają się w swym kraju bezpieczeństwa życia i mienia. Jako pasterz diecezji przemyskiej (…) czuję się dotknięty wspomnianą pożogą i nie mogę patrzeć obojętnie na te straszne w skutkach wydarzenia tak boleśnie dotykające moich wiernych i dlatego zwracam się do P. Marszałka z prośbą, aby zechciał zaradzić łaskawie opłakanym skutkom.

Piotr Jaroszczak

Znaczenie terminu Ruś

https://przemyslhistoria.pl/przemysl/dzieje/rus/rus1.html

Problem Rusi we wczesnym okresie dziejów Polski

https://przemyslhistoria.pl/przemysl/dzieje/rus/rus2.html

Skąd pochodzi i co oznacza nazwa "Ukraina"

https://przemyslhistoria.pl/przemysl/dzieje/rus/ukraina.html

Terytorium Ukrainy w świetle kartografii

https://przemyslhistoria.pl/przemysl/dzieje/rus/Kartografia/kartografia.html

Sabotaż ukraiński
https://przemyslhistoria.pl/przemysl/dzieje/rus/sabotaz.html

Okupacja banderowska na części ziem  dzisiejszego Podkarpacia 1944-1947

https://przemyslhistoria.pl/przemysl/dzieje/rus/banderowcy.html